Jeszcze do niedawna dieta bezglutenowa była stosowana wyłącznie przez pacjentów chorujących na celiakię. Obecnie na tego rodzaju sposób żywienia coraz częściej decydują się osoby zdrowe, które z różnych przyczyn chcą ograniczyć spożycie tego składnika. W dzisiejszym tekście przyjrzymy się temu jak rozwój diety bezglutenowej wpłynie na osoby z nietolerancją. Sprawdzimy też, czy dieta bez glutenu rzeczywiście jest jedynym sposobem leczenia celiakii. Zapraszamy do lektury!
Komu gluten szkodzi i dlaczego?
Gluten to nic innego jak specyficzna mieszanka białek, w której skład wchodzą prolaminy (gliadyna), albuminy, gluteiny oraz globuliny. Ten uczulający składnik jest obecny przede wszystkim w zbożach. Ponieważ nadaje produktom charakterystyczną lepkość i elastyczność, jest na powszechną skalę wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Można go znaleźć nie tylko w pieczywie, ale także w makaronach, ciastach, spodach do pizzy i wielu innych produktach wytworzonych z mąki pszennej.
Za żywność naturalnie bezglutenową zgodnie ze standardami Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa uznaje się m.in. takie surowce jak ryż, kukurydza, soja, soczewica, fasola, tapioka, gryka. Do takich pokarmów należą też warzywa i owoce, mleko i produkty mleczne, nieprzetworzone ryby.
Zaburzenia związane z nietolerancją glutenu mogą objawiać się na wiele sposobów. Najczęstszym powodem występowania niepożądanych objawów na skutek spożycia tej mieszaniny białek jest celiakia. Więcej na temat tej choroby dowiesz się z kolejnych akapitów tekstu.
Celiakia – czym jest autoimmunologiczna choroba najczęściej kojarzona z okresem dzieciństwa?
Celiakia to schorzenie o podłożu genetycznym, w której czynnik środowiskowy, czyli gluten, wyzwala nieprawidłową reakcję układu immunologicznego. W wyniku trwającego 26 lat badania udowodniono, że przypadłość ta jest związana z występowaniem u chorych specyficznego wariantu genów HLA-DQ2. Chociaż celiakia to choroba najczęściej kojarzona z okresem dzieciństwa, może wystąpić także w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Obecnie najczęściej wykrywa się ją u dwudziesto- i trzydziestolatków.
W celu rozpoznania celiakii najczęściej wykonywane są badania laboratoryjne. Jednym z nich jest oznaczenie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w surowicy. Badanie to jest również przydatne w diagnostyce nietolerancji glutenu oraz w monitorowaniu diety bezglutenowej. Wskazaniem do jego wykonania są m.in. takie objawy jak wymioty, bóle brzucha, chudnięcie, osłabienie mięśni, opryszczkowe zapalenie skóry, niedokrwistość, zaburzenia miesiączkowania.
Inne schorzenia wywoływane przez nadwrażliwość na gluten
Białka obecne w zbożach, między innymi w pszenicy, odpowiadają nie tylko za rozwój schorzenia trzewnego objawiającego się bólem brzucha, wzdęciami, zaparciami, a czasem także utratą masy ciała. Z celiakią bardzo często mylona jest alergia na gluten, która dotyczy sporej części populacji. Jest to forma nietolerancji pokarmowej, która może dawać o sobie znać na wiele różnych sposobów. Poza objawami ze strony układu pokarmowego wiele pacjentów zgłasza wodnisty katar, zapalenie skóry, wymioty oraz biegunki.
Innym problemem zdrowotnym wywoływanym przez nadwrażliwość na białka znajdujące się w zbożach jest choroba Duhringa znana także jako opryszczkowe zapalenie skóry. Choroba manifestuje się zmianami skórnymi w postaci swędzących grudek i pęcherzy, które najczęściej lokalizują się w obrębie kolan, łokci, a niekiedy także na owłosionej skórze głowy.
Dieta bezglutenowa – podstawowy sposób leczenia celiakii
By rozpocząć leczenie celiakii, niezbędne jest prawidłowe postawienie diagnozy. W przypadku tej choroby rzadko stosuje się środki farmakologiczne. Podstawowym sposobem postępowania terapeutycznego jest stosowanie diety bezglutenowej. Szacuje się, że u części pacjentów pod wpływem jej wdrożenia dochodzi do ustąpienia zmian w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego i spada liczba przeciwciał. Sukces terapii zależy w ogromnym stopniu od zaangażowania chorego oraz od chęci wprowadzenia zmian w jadłospisie polegających głównie na eliminacji glutenu i spożywaniu produktów bezglutenowych, czyli takich, które zawierają mniej niż 20 mg/kg glutenu.
Strategie radzenia sobie z celiakią
Rozpoznanie choroby trzewnej bardzo często oznacza konieczność zmiany dotychczasowego stylu życia. Podstawową zasadą jest eliminacja produktów zawierających gluten. Z diety należy wykluczyć przede wszystkim pszenicę, jęczmień, żyto oraz owies. W tym miejscu warto zaznaczyć, że celiakia to choroba, której leczenie jest bardzo ważne. Brak odpowiedniego postępowania terapeutycznego z biegiem czasu prowadzi do zaniku kosmków jelitowych odpowiadających nie tylko za trawienie i wydalanie pokarmów, ale także za nasze samopoczucie.
Jedną ze strategii radzenia sobie z celiakią jest uważne czytanie etykiet zamieszczanych na produktach. Dzięki temu możesz mieć pewność, że do Twojego koszyka trafiają wyłącznie artykuły bezglutenowe. To też prosty sposób na kontrolowanie ilości spożywanych kalorii i składników pokarmowych.
Popularnym nawykiem wśród osób z nadwrażliwością na gluten stosujących dietę bezglutenową jest również wyznaczenie oddzielnego miejsca w domu na produkty bezglutenowe (oznaczanie wszystkich mąk, makaronów), a także mrożenie posiłków na zapas.
Nowe produkty dla osób z nietolerancją glutenu
Bezglutenowe mieszanki do wypieków
Chociaż w sklepach spożywczych coraz łatwiej można znaleźć bezglutenowe pieczywo, wiele osób borykających się z chorobą trzewną sięga po mieszanki mąk do wypieków. Przy ich pomocy można samodzielnie upiec chleb, bułki, babeczki czy pizzę. Tego typu produkty najczęściej są oznaczone napisem gluten-free lub symbolem przekreślonego kłosa. Wiele mieszanek oprócz glutenu nie zawiera też cukru, mleka, drożdży, tłuszczu palmowego oraz sztucznych aromatów. Z tego względu są chętnie wybierane także przez osoby zmagające się z takimi schorzeniami jak zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego czy cukrzyca typu 2.
Liofilizowane przekąski z przekreślonym kłosem
Pacjenci z celiakią poszukujący zdrowych alternatyw dla słodyczy czy innych przekąsek do swojego jadłospisu mogą włączyć liofilizowane warzywa i owoce oznaczone symbolem przekreślonego kłosa. Tego typu produkty spożywcze oferuje coraz więcej producentów żywności. Liofilizowane przekąski są smaczne, lekkostrawne i niskokaloryczne, dlatego mogą je spożywać nie tylko pacjenci stosujący dietę bezglutenową, ale także osoby zdrowe, które z różnych przyczyn chcą ograniczyć ilość glutenu w diecie.
Masła orzechowe oznaczone symbolem gluten free
Ciekawą propozycją stworzoną z myślą o osobach zmagających się z nietolerancją pokarmową na gluten są też masła orzechowe, na których widnieje napis gluten free diet. W ofercie producentów można znaleźć produkty o szerokim wachlarzu smaków i konsystencji – począwszy od maseł z wyraźnie wyczuwalnymi kawałkami orzechów aż po idealnie gładkie, kremowe smarowidła. Osoby, które cierpią z powodu celiakii, mają do wyboru pasty na bazie naturalnie bezglutenowych orzechów laskowych, makadamia, nerkowca, migdałów, pistacji, a także orzeszków arachidowych.
Pasztety roślinne dla osób na diecie bezglutenowej
Wśród nowych produktów, które mogą stosować osoby chorujące na celiakię, znalazły się także roślinne bezglutenowe pasztety. Są one przygotowywane na bazie starannie wyselekcjonowanych składników i dostępne w różnych wersjach: z suszonymi pomidorami, z papryką, ziołami, kaszą jaglaną, pestkami dyni i słonecznika. Znakomicie sprawdzą się do kanapek czy jako bezglutenowy farsz np. do pierogów lub pasztecików.
Dieta bezglutenowa – najskuteczniejsza forma leczenia celiakii, alergii i nadwrażliwości na gluten
Zgodnie z wytycznymi polskiego Stowarzyszenia Osób Chorych na Celiakię rezygnacja ze spożywania glutenu jest najlepszym sposobem łagodzenia dokuczliwych objawów pojawiających się w przebiegu choroby trzewnej. Tego rodzaju sposób odżywiania nie musi wiązać się z koniecznością wprowadzenia radykalnych zmian w menu. Z roku na rok na rynku można znaleźć coraz więcej produktów wolnych od uczulającego glutenu, które pozwalają na przygotowanie niemalże takich samych dań jak w tradycyjnej diecie.
